بیماری هیدروسفالی و اندازه‌ی غیرعادی سر

هیدروسفالی ایجاد شدن مایع در حفره یا بطن مغز می‌باشد؛ مایع اضافی باعث اندازه بطن را زیاد کرده و به مغز فشار می‌آورد. مایع مغزی نخاعی معمولاً از راه بطن‌ها جریان پیدا می‌کند و ستون مغز و ستون فقرات را می سوزاند اما فشار بیش از حد مایع مغزی نخاعی در ارتباط با هیدروسفالی قادر است به آسیب در بافت‌های مغزی منجر شود و به دنبال آن در عملکرد مغز اختلال به وجود می‌آید.
هیدروسفالی امکان دارد در هر سنی رخ دهد، اما در نوزادان و بزرگسالان 60 سال به بالا بیشتر رایج است.

علائم و نشانه‌های این بیماری شایع در نوزادان:

تغییر در سر:

• بزرگی غیرطبیعی سر
• افزایش سریع اندازه سر
• وجود یک نقطه نرم (فونتن) در قسمت بالایی سر

علائم و نشانه های فیزیکی:

• خواب‌آلودگی
• استفراغ
• تغذیه ضعیف
• تحریک‌پذیری
• تشنج
• نقص در بدن و قدرت عضلات
• پاسخ ضعیف به لمس کردن
• رشد ضعیف
• چشم‌های رو به پایین

نشانه‌ها و علائم هیدروسفالی در میان کودکان نوپا و  بزرگتر:

علائم و نشانه های فیزیکی:

• سردرد
• چشم‌های پایین
• دید دوگانه یا تاری دید
• خواب‌آلودگی یا بی حالی
• تهوع یا استفراغ
• بزرگ شدن غیر طبیعی سر یک کودک نوپا
• هماهنگی ضعیف
• تعادل ناپایدار
• تشنج
• بی‌اشتهایی
• بی‌اختیاری ادرار

تغییرات شناختی و رفتاری ناشی از بیماری هیدروسفالی:

• تغییر در شخصیت
• تحریک پذیری
• تأخیر و یا مشکلات با مهارت‌های قبلا به دست آمده مانند راه رفتن و صحبت کردن.
• افت تحصیلی در مدرسه

علائم و نشانه های مشترک بیماری هیدروسفالی در میان جوانان و بزرگسالان:

• سردرد
• از دست دادن تعادل
• لتارگی
• اختلال در بینایی
• از دست دادن کنترل مثانه یا میل دائم به ادرار کردن
• کاهش حافظه، تمرکز و دیگر مهارت‌های تفکر که امکان دارد در عملکرد شغلی فرد تأثیر بگذارد.

علائم و نشانه های هیدروسفالی در میان افراد بالای 60 سال:

• از دست دادن حافظه
• از دست دادن کنترل مثانه یا میل دائمی به ادرار کردن
• مشکل در راه رفتن
• از دست دادن مداوم مهارت‌های تفکر و استدلال
• تعادل ضعیف

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده‌ی علائم زیر در نوزادان و کودکان نوپا باید به پزشک مراجعه کرد:

• گریه شدید
• بی‌خوابی
• مشکلات تنفسی
• عدم تمایل به حرکت سر
• مشکلات مکیدن یا تغذیه
• استفراغ مکرر
• تشنج

برای هر گونه علائم یا نشانه‌های دیگر در هر گروه سنی، مراجعه به پزشک متخصص الزامی است؛ از آنجایی که بیش از یک وضعیت امکان دارد مشکلات مربوط به هیدروسفالی را به همراه داشته باشد، تشخیص موقتی و مراقبت مناسب ضروری است.

دلایل بروز بیماری هیدروسفالی :

هیدروسفالی از عدم تعادل بین میزان تولید مایع مغزی نخاعی و میزان جذب آن در جریان خون ناشی می‌شود. تولید مایع مغزی نخاعی توسط بافت‌هایی که بطن مغز را پوشش می دهند صورت می‌گیرد ، بطن‌ها از طریق کانال‌هایی به هم وصل می‌شوند و مایع در نهایت به فضاهای اطراف مغز و ستون فقرات انتقال می‌یابد. و به‌طور عمده توسط رگ‌های خونی در بافت‌های نزدیک پایه مغز جذب می شود.

نقش مایع مغزی نخاعی در عملکرد مغز :

• اجازه شناور شدن مغز نسبتاً سنگین به داخل جمجمه را می‌دهد
• نگه داشتن مغز پرشور
• جلوگیری از آسیب دیدن
• جریان بین دیافراگم مغز و ستون فقرات به جلو و عقب برای حفظ فشار ثابت در مغز
• حذف مواد زائد متابولیسم مغز
• جبران تغییرات در فشار خون در مغز

دلایل:

مایع مغزی نخاعی فوقانی در بطن:

شایع ترین مشکل انسداد جزئی جریان طبیعی مایعات نخاعی، از یک بطن به سمت دیگری یا از بطن‌ها به فضاهای اطراف مغز می‌باشد. جذب ضعیف شایع‌تر این است که مکانیسم جذب مایع مغزی نخاعی توسط رگ‌های خونی، مشکل است. این اغلب به التهاب بافت‌های مغز یا آسیب منجر می‌شود. تولید بیش از حد مایع مغزی نخاعی سبب می‌شود که سریع تر از آنکه بتوان آن را جذب کرد.

عوامل تهدید و ریسک برای ابتلا به بیماری هیدروسفالی :

در بسیاری از موارد، دلیل دقیق ابتلا به هیدروسفالی ناشناخته می‌ماند. با این حال، تعدادی از مشکلات توسعه یا پزشکی ممکن است به هیدروسفالی کمک کند یا به آن منجر شود.

دلیل ابتلا به بیماری هیدروسفالی در نوزادان:

هیدروسفالی در هنگام تولد (مادرزادی) یا کمی بعد از تولد امکان دارد به علت یکی از موارد زیر اتفاق بیفتد:

• توسعه‌ی غیرعادی سیستم عصبی مرکزی که قادر است جریان مایع مغزی نخاعی را مختل کند.
• خونریزی در داخل بطن‌ها، از عوارض احتمالی زایمان زودرس
• عفونت در رحم در دوران بارداری، مانند سرخچه یا سیفلیس، که امکان دارد منجر به التهاب در بافت‌های مغزی جنین شود.

عوامل دیگری که باعث بروز و تشدید هیدروسفالی در هر گروه سنی می‌شوند:

• ضایعات یا تومور مغز یا نخاع
• خونریزی در مغز براثر یک سکته مغزی یا آسیب سر
• دیگر آسیب‌های مغزی
• عفونت سیستم عصبی مرکزی، مانند مننژیت باکتریایی یا اوریون

عوارض جانبی بیماری هیدروسفالی:

عوارض طولانی مدت هیدروسفالی به طور گسترده‌ای متفاوت هستند و اغلب پیش‌بینی آن آسان نیست. اگر هیدروسفالی تا زمان تولد پیشرفت داشته باشد، امکان دارد به اختلالات فیزیولوژیکی،‌ روانی و فیزیکی منجر شود. در موارد کمتر شدید، زمانی که درمان به طور کامل صورت می‌گیرد، ممکن است عوارض جدی وجود نداشته باشد.

بزرگسالانی که تجربه‌ی کاهش چشمگیر حافظه و یا دیگر مهارت‌های تفکر را داشته‌اند، معمولاً پس از درمان هیدروسفالی، شاهد بهبودی ضعیف و نشانه های مداوم هستند.

شدت عوارض به این عوامل بستگی دارد:

• شدت علائم اولیه
• مشکلات مبتنی بر بیماری
• جلوگیری
• تشخیص به موقع و درمان

پیشگیری

هیدروسفالی یک وضعیت قابل پیشگیری نمی‌باشد. ولی با این حال، راه‌هایی برای کاهش احتمال خطر بیماری هیدروسفالی موجود است.

• اگر باردار هستید، مراقبت‌های منظم قبل از زایمان را فراموش نکنید؛ با رعایت برنامه توصیه شده توسط پزشک، می توانید خطر مجبور شدن به زایمان زودرس را کاهش داده و به دنبال آن ریسک ابتلای نوزاد به این بیماری را از بین ببرید. مراقب بیماری‌های عفونی باشید؛ برنامه‌های توصیه شده واکسیناسیون و غربالگری برای سن و جنس خود را پیروی کنید.
• جلوگیری و درمان سریع عفونت‌ها و سایر بیماری‌های مرتبط با هیدروسفالی می‌تواند ریسک ابتلا به این بیماری را پایین بیاورد.
• برای جلوگیری از آسیب سر، تجهیزات ایمنی مناسب را فراموش نکنید. برای نوزادان و کودکان، صندلی ایمنی مناسب در تمام سفرهای اتومبیل به کار ببرید. اطمینان حاصل کنید که تمام تجهیزات کودک شما اعم از کالسکه، صندلی بالا و … با استانداردهای ایمنی مطابقت داشته و به درستی برای کودک شما تنظیم شده باشد.
• کودکان و بزرگسالان باید در حال دوچرخه سواری، اسکیت بورد، موتورسواری و … کلاه ایمنی به سر داشته باشند.
• بستن کمربند ایمنی به هیچ عنوان در وسیله‌ی نقلیه فراموش نشود.

مراقبت های ضروری در افراد مبتلا به بیماری هیدروسفالی

از پزشک خود بپرسید که آیا دریافت واکسن مننژیت، که دارای علت مشترک با هیدروسفالی است برای شما یا فرزندتان ضروری است یا نه. همچنین برای کودکان و جوانان که ممکن است مستعد ابتلا به مننژیت ناشی از یکی از دلایل زیر باشند واکسن مننژیت ضروری است.

• اختلال سیستم ایمنی به نام کمبود کمپلکس
• سفر به کشورهایی که مننژیت شایع است
• زندگی در خوابگاه کالج
• داشتن طحال آسیب‌دیده
• پیوستن به ارتش

درمان بیماری هیدروسفالی :

یکی از دو روش جراحی برای درمان هیدروسفالی استفاده می شود:

1ـ شنت:

شایعترین درمان برای هیدروسفالی جراحی یک سیستم زهکشی می‌باشد که به آن شنت می‌گویند. این سیستم شامل یک لوله طولانی و انعطاف‌پذیر با یک شیر است که مایع را از مغز در مسیر درست و با سرعت مناسب نگه‌داری می‌کند.

یک انتهای لوله معمولاً در یکی از بطن‌های مغز قرار گرفته. سپس لوله زیر پوست به بخش دیگری از بدن که در آن جذب مایع مغزی نخاعی بیش از حد صورت می‌گیرد، مانند شکم هدایت می‌شود. افرادی که دارای هیدروسفالی هستند معمولا برای بقیه زندگی خود به سیستم شنت نیازمندند و نظارت منظم ضروری است.

 2ـ ونتییکولوستومی سوم آندوسکوپی:

ونتییکولوستومی سوم آندوسکوپی یک روش جراحی می‌باشد که برای برخی افراد قابل استفاده است. در این روش، جراح شما برای مشاهده مستقیم در مغز از یک دوربین فیلم‌برداری کوچک استفاده می‌کند. وی یک سوراخ در پایین یکی از بطن‌ها یا بین بطن‌ها ایجاد می‌کند تا بتواند مایع مغزی نخاعی را از جریان مغز بیرون بکشد.

عوارض جراحی بیماری هیدروسفالی:

هر دو روش جراحی امکان دارد به عوارض منجر شوند. سیستم‌های شنت می‌توانند به توقف تخلیه مایع مغزی نخاعی و یا ضعف در تنظیم زهکشی به دلیل خرابی‌های مکانیکی، عفونت یا انسداد منجر شوند. عوارض Ventriculostomy شامل عفونت و خونریزی می‌باشد. هر گونه شکست به توجه سریع، تجدید نظر جراحی و یا سایر مداخلات نیازمند است.

علائم و نشانه‌های مشکلات عبارتند از:

• سردرد
• تب
• خواب‌آلودگی
• تحریک‌پذیری
• تهوع یا استفراغ
• مشکلات دید
• درد شکمی زمانی که شیر شنت در شکم است
• قرمزی، درد یا حساسیت پوست در طول مسیر لوله شنت
• عود هر یک از علائم اولیه هیدروسفالی

روش‌های درمانی دیگر برای هیدروسفالی:

برخی از افراد مبتلا به هیدروسفالی، به ویژه کودکان، امکان دارد بسته به شدت عوارض طولانی مدت هیدروسفالی به درمان بیشتری نیازمند باشند.

تیم مراقبت از کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• متخصص مغز و اعصاب که در تشخیص و درمان اختلالات عصبی در کودکان تخصص دارد.
• متخصص اطفال یا متخصص فیزیوتراپی که بر برنامه درمان و مراقبت‌های پزشکی نظارت دارد.
• درمان‌گر در حال توسعه، که به کودک شما مهارت‌های اجتماعی، رفتارهای مناسب سن و مهارت‌های بین فردی را آموزش می‌دهد.
• ارائه‌دهنده‌ی خدمات بهداشت روانی مانند روانشناس یا روانپزشک.
• درمانگر شغلی، که در درمان توسعه مهارت‌های زندگی روزمره تخصص دارد.
• کارمند اجتماعی که به خانواده اجازه دسترسی به خدمات و برنامه‌ریزی برای انتقال بیمار را می‌دهد.
• معلم آموزش ویژه، که به معلولیت‌های یادگیری اهمیت می‌دهد، نیازهای آموزشی را تعیین کرده و منابع آموزشی مناسب را تشخیص می‌دهد.
• بزرگسالان با عوارض شدیدتر ممکن است به خدمات درمانگران حرفه‌ای، متخصصان مراقبت‌های دمانس، کارگران اجتماعی یا سایر متخصصین پزشکی نیازمند باشند.

نوروپاتی،‌ بیماری اعصاب محیطی و دقت به نشانه‌ها

نورو به معنای نورون (عصب) و پاتی به معنای (آسیب)‌ می‌باشد. وقتی به دلایلی رشته‌های عصبی بدن دچار آسیب می‌شوند، این بیماری بروز می کند و در پی آن مشکلاتی برای فرد مبتلا به‌وجود می‌آید. این مشکلات گاهی قادرند فرد مبتلا را از عرصه‌ی اجتماعی دور سازند.

تظاهرات بالینی بیماری، در افراد مختلف فرق دارد و همه‌ی بیماران دارای نشانه‌های مشابه نیستند، زیرا درگیری عصبی در آنها امکان دارد متغیر باشد. به هر حال بیماری باید معالجه و علائم آن برطرف شود. هرگونه غفلت در این زمینه امکان دارد فرد مبتلا را ناتوان سازد.

نوروپاتی بیماری اعصاب محیطی می‌باشد. اعصاب محیطی آنهایی هستند که وارد نخاع و مغز شده (شامل خود مغز و ساقه آن) یا از آنها خارج می‌شود. به اعصابی که وارد می‌شود، حسی و آنهایی را که خارج می‌شود، حرکتی می‌نامند. هر کدام از اینها اگر به تنهایی یا باهم دچار آسیب شوند، قادرند حس و حرکت بیمار را دچار اختلال کنند.

سبب‌شناسی بیماری

این بیماری به دلایل گوناگون خود را نشان می‌دهد که مهم‌ترین آنها بیماری‌های متابولیکی می‌باشد. بیماری دیابت سردسته‌ی این بیماری‌ها است. از بیماری‌های دیگر می‌توان بیماری‌های روماتیسمی، عروقی، کم‌کاری تیروئید و کم‌خونی‌ها را نام برد. برخی ویروس‌ها نیز امکان دارد منجر به نوروپاتی شوند.

زونا یکی از این ویروس‌های خطرناک می‌باشد. سندرم گیلن‌باره هم نوع دیگر آن است. علت این بیماری هنوز به طور کامل قابل تشخیص نیست، ولی بیشتر بعد از ابتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی بروز می‌کند.

در بیماری گیلن باره، سیستم ایمنی به اشتباه به اعصاب بدن حمله کرده و اقدام به تخریب آنها می‌کند. البته مواد شیمیایی مانند بعضی داروهای بیماری سرطان و داروهای شیمی‌درمانی، در بروز این بیماری دخالت دارد، اما متأسانه با همه‌ی امکانات و دانش پزشکی هنوز قادر به پاسخ مناسبی برای دلیل برخی بیماری‌ها نیستیم.

علائم نوروپاتی

علائم بیماری، متفاوت و به درگیری نوع عصب بستگی دارد. اگر درگیری به اعصاب حرکتی رسیده باشد، بیمار دیگر توانایی انجام اعمال حرکتی خود را نخواهد داشت. یعنی قدرت عضلات کاهش پیدا می‌کند و بیمار در راه رفتن دچار مشکل می‌شود یا با دست قادر به برداشتن چیزها نیست و حتی گاهی توانایی حرکت دست را ندارد.

اختلال در اعصاب حسی، حس لامسه را کاهش می‌دهد و بیمار اغلب از مشکلاتی مانند مورمورشدن یا گزگزشدن دست و پا شکایت دارد و گاه بی‌حسی به‌قدری شدید است که متوجه سوختن پا هم نمی‌شود. این حالت در بیماران دیابتی زیاد مشاهده شده. اختلال در اعصاب اتونوم یا خود مختار مشکلاتی در عملکرد قلب، مثانه و دستگاه گوارشی  به وجود می‌آورد.

مشاهدات بالینی پزشک

هنگام معاینه‌ی بیمار، اندام‌های انتهایی ضعیف هستند و بیمار قادر به فشار دادن انگشت ما نیست. در این هنگام تستی انجام می‌شود که نشان‌دهنده این است که آیارفلکس‌های رتری کاهش یافته یا برطرف شده‌اند.

در مواردی که اعصاب حسی درگیر است، تست حسی انجام می‌شود. با فشار دادن یک سوزن به آرامی روی دست یا پای بیمار،‌ میزان حس او مشاهده می‌شود. این بیماران واکنشی به تماس جسم نوک تیز از خود نشان نمی‌دهند.

گرفتاری‌های احشایی

تشخیص این نوع از گرفتاری‌ها با شرح‌حال گرفتن از بیماران بررسی می‌شود و تست خاصی برای آن موجود نیست. این بیماران معمولا از اسهال، یبوست، بی‌اختیاری یا احتباس ادراری، اختلال در بلع، احساس سیری یا از دست دادن اشتها، تعریق غیرعادی و نوسانات فشار خون رنج می‌برند. این اختلالات به دلیل گرفتاری اعصاب خودکار یا اتونوم بدن رخ می‌دهد.

نوروپاتی کانونی

بروز نشانه‌های نوروپاتی کانونی به شکل ناگهانی است و ممکن است با دوبینی، کاهش دید، کاهش شنوایی یا بی‌حسی یکطرفه همراه باشد. اگر عصب گرفتار شود به آن مونو نوروپاتی می‌گویند و اگر دو یا چند اعصاب گرفتار شود، چند نورو پاتی نامیده می‌شود. در دیابت، بیشتر مواقع درگیری مونو نوروپاتی می‌باشد و در آن عصب هفت دچار آسیب می‌شود.

بیماری پیش‌رونده است یا متوقف‌شونده

قضاوت در این باره به نوع درگیری و بیماری بستگی دارد. در بیماران دیابتی در صورت کنترل نکردن قند، توانایی کنترل بیماری را نداریم و قطعا بیماری پیشرونده خواهد بود.

در این موارد باید عامل بیماری را کنترل کرد. یعنی در فرد دیابتیک، کنترل قند و تجویز داروهای کمکی ضروری است.

ساختمان اعصاب

اعصاب ضخیم، از غلافی رویی به نام میلین و رشته‌ای عصبی به نام آکسون تشکیل شده که زیر میلین قرار گرفته است. امکان دارد که میلین گرفتار شود که خوشبختانه در این موارد قابل برگشت است. اما اگر گرفتاری مربوط به آکسون باشد، امکان دارد برگشت‌پذیری کمی دیرتر و دشوارتر شدنی شود. اتیولوژی بیماری برای پزشکان بسیار بااهمیت می‌باشد، زیرا با اصلاح عامل به‌وجودآورنده، قادر به درمان بیماری خواهند بود.

درمان

درمان آن به علت ایجادکننده‌ی بیماری مرتبط است. در سندرم گیلن باره که به دنبال بیماری عفونی بروز می‌کند، در صورت شدید بودن بیماری می‌توان خون را تصفیه یا آنتی‌بادی تزریق کرد یا از داروهای کمکی دیگر برای کنترل بیماری سود برد. در موارد دیگر مانند بیماری‌های کم‌خونی، روماتیسمی و اسکولایتیز، با درمان مناسب و به‌موقع، نشانه‌های بیمار برطرف می‌شود و در سندرم تونل کارپل یا تصادفاتی که به قطع عصب منجر شده، جراحی ضروری است.

درد

برخی بیماران از درد‌های شدید رنج می‌برند. سندرم گیلن باره درد شدیدی به همراه دارد. در دیابتیک‌ها نیز این درد قابل مشاهده است. گاهی جابه‌جایی دیسک گردن یا کمر نیز به نوروپاتی منجر می‌شود که در این صورت بیمار درد‌های فوق‌العاده وحشتناک و غیرقابل تحملی را باید تاب بیاورد. در این موارد هر چه سریع‌تر باید درمان مناسبی از سوی جراحی یا درمان دارویی مناسب (تجویز مسکن) صورت گیرد.

فیزیوتراپی

متخصصان فیزیوتراپی در این مواقع بسیار یاری‌رسان هستند. فیزیوتراپی برای بیمارانی که دچار سندرم گیلن باره، دیابت یا جابه‌جایی دیسک هستند، بسیار راهگشا می‌باشد. فیزیوتراپی به ترمیم عصب کمک می‌کند و عضلاتی را که به دلیل فعال نبودن به آتروفی دچار شده‌اند به حالت عادی و اولیه خود برمی‌گرداند.

توصیه‌ها

در صورت بروز نشانه‌هایی مانند اختلال در حرکات دست و پا یا بی‌حسی در نقطه‌ای از بدن ، مراجعه به متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست ضروری است. اقدام سریع‌تر درمانی از وخامت نوروپاتی پیشگیری به عمل می‌آورد. در ویزیت بیمار نوعی تست به نام ای‌ان‌جی انجام می‌شود که در آن سرعت هدایت عصبی سنجیده و عصب درگیر تشخیص داده می‌شود.

نوروپاتی قابل درمان می‌باشد. در مواردی که ژنتیک و ارث در بروز بیماری دخیل نیست نیز می‌توان بیماری را کنترل کرد یا با آموزش‌های لازم، کاری کرد که بیمار به آسیب‌های کمتری دچار شود.

این بیماری در افراد دیابتیک بیشتر شایع است و اکثر بیماران نسبت به آن آگاهی ندارند. همه‌ی بیمارانی که به بی‌حسی در پاهای خود دچار هستند، باید مراقبت کنند. اگر بیمار دیابتی دچار سوختگی یا خراشی در پای خود شود، امکان دارد چاره ای جز قطع عضو نباشد.

آنسفالوپاتی و تغییر ساختار عملکردی مغز

انسفالوپاتی یک اصطلاح عمومی می‌باشد که برای توصیف بیماری‌هایی به کار برده می‌شود که عملکرد یا ساختار مغز فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. آنسفالوپاتی انواع گوناگونی دارد که ممکن است دائمی باشند و یا موقتی. برخی از انواع آن مادرزادی و از بدو تولد با فرد همراه هستند و هرگز تغییری نخواهند کرد. در حالی که برخی پس از تولد به وجود آمده و امکان دارد روز به روز وخیم‌تر شوند.

در ادامه‌ی این مقاله شما را با دلایل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان انسفالوپاتی آشنا می‌کنیم.

انواع و دلایل آنسفالوپاتی:

در زیر به برخی از انواع مهم آنسفالوپاتی می‌پردازیم.

آنسفالوپاتی مزمن ترومایتی: بر اثر ضربه و یا آسیب به مغز اتفاق می‌افتد.

آنسفالوپاتی گلیسین: یک بیماری ژنتیکی می‌باشد که بالا بودن سطح گلیسین (اسید آمینه) در مغز به صورت غیر طبیعی مشخصه‌ی اصلی آن است.

آنسفالوپاتی هشیموتو: بسیار نادر است و از بیماری‌های خود ایمنی‌ای ناشی می‌شود که در آن بدن به غده تیروئید حمله می‌کند.

• آنسفالوپاتی کبدی: بر اثر بیماری کبدی اتفاق می‌افتد.
• آنسفالوپاتی هیپرتونیک: فشار خون بسیار بالا باعث بروز این بیماری می‌شود.
• آنسفالوپاتی هیپوکسی: زمانی اتفاق می‌افتد که به مغز اکسیژن کافی نمی‌رسد.
• آنسفالوپاتی لایم: از عوارض بیماری لایم می‌باشد. کنه‌های آلوده ،ناقل این بیماری هستند.
• آنسفالوپاتی استاتیک: از آسیب مغزی دائمی یا اختلال عملکرد ناشی می‌شود. فقدان اکسیژن در مغز، مانند زمانی که جنین در رحم مادر در معرض الکل قرار گیرد. این مثال تنها یکی از دلایل متعدد ایجاد این نوع انسفالوپاتی می‌باشد.
• آنسفالوپاتی سمی- متابولیکی: از ایجاد عفونت ها، تجمع سموم یا نارسایی اندام‌ها ناشی می‌شود.
• آنسفالوپاتی های اسفنجی شکل: بیماری های پریون منجر به این نوع آنسفالتی می‌شوند. پروتئین پریون معمولا در بدن اتفاق می‌افتد. اما جهش در آن می تواند منجر به بیماری شود. بیماری پریون شامل بیماری‌های مزمن از جمله بی‌خوابی خانوادگی منجر به مرگ، KURU و بیماری کروتسفلد جاکوب می‌باشد.
• آنسفالوپاتی اورمیک: از نارسایی کلیه ناشی می‌شود.
• آنسفالوپاتی ورنیکه: در نتیجه‌ی کمبود ویتامین‌B1 اتفاق می‌افتد. با مصرف طولانی مدت مشروبات الکلی و جذب ضعیف این ویتامین از مواد غذایی فرد دچار کمبود ویتامینB1 خواهد شد.

نشانه‌های انسفالوپاتی:

نشانه‌های این بیماری به علت و شدت بیماری بستگی دارد. اما عموم نشانه‌های این بیماری عبارتند از:

1ـ تغییرات ذهنی

در جریان این بیماری، امکان دارد فرد دچار مشکل تمرکزی یا از دست دادن حافظه شود. همچنین ممکن است در به کار گیری مهارت های حل مسئله ناتوان شود.

معمولا افراد دیگر سریع‌تر از خود فرد بیمار از وجود این مشکلات آگاه می‌شوند. داشتن شخصیت در حال تغییر یکی از این نشانه‌های این بیماری می‌باشد. به عنوان مثال، امکان دارد فرد بیشتر از قبل آرام شده یا دچار تشنج فکری بشود. به هر حال تغییرات ایجاد شده کاملا حس می‌شوند.

2ـ تغییرات عصبی

نشانه‌های عصبی ممکن عبارتند از:

• تصمیم گیری غلط یا ضعف در این مهارت
• ضعف عضلانی در یک منطقه از بدن
• تحریک غیر ارادی
• مشکل در صحبت کردن یا بلع
• تشنج
• لرزش

مراجعه به پزشک:

اگر علائم انسفالوپاتی را در خود مشاهده می‌کنید، باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. اگر در حال حاضر درمانی را برای بیماری‌های مغز دریافت می‌کنید، آگاهی از علائم زیر ضروری است و آنها را خیلی زود باید به پزشک اطلاع دهید:

• احساس بی نظمی شدید در مغز
• سردرگمی شدید
• غش

این نشانه‌ها می توانند نشانه‌هایی از فوریت پزشکی باشند و به این معنی هستند که بیماری شما رو به وخامت است.

تشخیص:

برای تشخیص انسفالوپاتی، دکتر سوالاتی در مورد سابقه‌ی پزشکی و نشانه‌های بیمار مطرح کرده و همچنین معاینه‌ی پزشکی هم برای بررسی علائم عصبی و روانی انجام خواهد شد.

اگر پزشک به وجود بیماری مغزی در بیمار شک داشته باشد، ممکن است انجام آزمایشاتی را برای تعیین دلایل و شدت بیماری به انجام برساند. این تست ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش نخاعی (نمونه ای از مایع نخاعی گرفته شده و در آن به دنبال بیماری، ویروس، باکتری، سموم یا پریون می‌گردند)
• آزمایش الکتروانسفالوگرام EEG)) برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی در مغز بیمار
• آزمایش خون برای تشخیص بیماری‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، سموم یا پریون
• توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی .(MRI) این آزمایشات نوعی اسکن مغزی هستند که برای تشخیص آسیب یا اختلالات کاربرد دارند.

درمان آنسفالوپاتی:

درمان آنسفالوپاتی بسته به علت ایجاد کننده‌ی آن فرق می‌کند. برای درمان این اختلال امکان دارد از داروها برای کم کردن نشانه‌ها و یا جراحی برای درمان علت زمینه‌ای استفاده شود. پزشک همچنین گاهی مکمل‌های غذایی را برای کاهش شانس آسیب مغزی تجویز می‌کند. البته گاهی نیز رژیم غذایی مخصوصی برای درمان علل زمینه‌ای پیشنهاد می‌شود. در بعضی موارد از بیماری، مانند زمانی که مغز اکسیژن کافی را دریافت نمی‌کند، امکان به کما رفتن بیمار وجود دارد. در موارد شدید مانند این حالت، معمولا درمان‌های حمایتی برای افرایش شانس زنده ماندن بیمار توسط پزشک تجویز می‌شود.

پیشگیری:

برخی از انواع آنسفالوپاتی مانند انواع ارثی آن قابل پیشگیری نمی‌باشند. با این حال، برخی از انواع این بیماری قابل پیشگیری هستند. به طور کلی، انتخاب سبک زندگی سالم می تواند به کاهش عوامل خطر برای ابتلا به بیماری‌های مغزی کمک کند. تغییرات زیر می تواند در کاهش بسیاری از علل و عوامل خطر آنسفالوپاتی یاری‌رسان باشد:

• کاهش زمان قرار گرفتن بدن در معرض مواد سمی مانند مواد مخدر
• اجتناب از مصرف الکل
• انجام چک آپ منظم توسط پزشک
• رعایت رژیم غذایی سالم

چشم‌انداز بلند مدت:

چشم انداز بلند مدت بیمار به علت و شدت انسفالوپاتی وابسته است. اگر شدت این بیماری زیاد باشد، همه‌ی انواع آن می‌توانند کشنده باشند. اما حتی در موارد خفیف نیز بعضی از انواع این بیماری می‌توانند خطرناک باشند. با توجه به گزارش موسسه National Institute of Neurological Disorders and Stroke، انسفالوپاتی اسفنجی شکل در طی سه ماه تا چند سال پس از زمان شروع بیماری فرد را از پا درمی‌آورد.

درمان علت بیماری مغزی، ممکن است به بهبود نشانه‌ها کمک کند یا به واسطه‌ی آنها بیمار درمان شود. بسته به نوع آنسفالوپاتی، امکان دارد بیمار آسیب همیشگی در مغز را تجربه کند.

انسفالیت یا التهاب و تورم مغز

انسفالیت (encephalitis) به معنای التهاب و تورم مغز است. این بیماری از نوعی عفونت ویروسی یا باکتریایی ناشی می‌شود. به طور کلی انسفالیت خیلی شایع نیست و می‌تواند افراد مبتلا به ایدز و سرطان، کودکان و در کل افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند را درگیر کند.

نشانه‌ها

انسفالیت مینور امکان دارد با علائم خفیفی خود را نشان دهد و یا اصلاً علائم خاصی نداشته باشد.

علائم خفیف این بیماری که در نوع مینور اتفاق می‌افتد، موارد زیر را شامل می‌شود:

• تب
• سردرد
• بی‌قراری
• کم اشتهایی و کمبود انرژی بدن

علائم شدید انسفالیت شامل موارد زیر است:

• سردرد شدید
• خواب آلودگی و تب بالا
• تهوع و استفراغ
• مختل شدن عملکرد سیستم عصبی مرکزی شامل خشکی و سفت شدن گردن
• سرگیجه
• تشنج
• مشکل در راه رفتن
• توهم و در نهایت اغما

علائم خفیف این بیماری امکان دارد خیلی به علائم سرماخوردگی شباهت داشته باشد، ولی علائم شدید آن خیلی کم پیش می‌آید و می‌تواند تهدید کننده‌ی زندگی فرد باشد.

علائم انسفالیت در نوزادان:

• استفراغ
• سفتی بدن
• گریه‌های شدید و ادامه‌دار مخصوصاً زمانی که نوزاد را لمس می‌کنید یا او را در آغوش می‌گیرید.

انسفالیت توسط راه‌های مختلف و با انواع مختلفی از میکروارگانیسم‌ها به وجود می‌آید.

لازم است جهت پیشگیری، خودتان و عزیزانتان را در برابر کنه و پشه‌هایی که امکان دارد حامل ویروس‌های متعددی از جمله ویروس انتقال‌دهنده‌ی انسفالیت باشند، محافظت کنید.

اگر هر کدام از این علائم را در خود مشاهده کردید، لازم است با پزشکتان مشورت داشته باشید تا توسط آزمایش، تشخیص قطعی در مورد بیماری‌تان صادر شود، به خصوص در مورد کودکان، سالمندان و یا افرادی که مبتلا به ضعف دستگاه ایمنی هستند، این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد.

دلایل:

علل ایجاد انسفالیت اغلب قابل شناسایی نیست، ولی مهم‌ترین عامل بروز این بیماری، عفونت ویروسی می‌باشد. عوامل دیگر آن می توانند قارچ‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها باشند.

عوامل خطر

• سن : انسفالیت ویروسی در میان کودکان و افراد سالمند بسیار رواج دارد. انسفالیت ناشی از ویروس هرپس افراد با سن 20 تا 40 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• سیستم ایمنی تضعیف شده : ریسک ابتلا در افراد مبتلا به ایدز و ضعف دستگاه ایمنی بسیار بالا می‌باشد.
• فصل سال : به دلیل زیاد بودن کنه و پشه در تابستان و اوایل پاییز، این بیماری در این اوقات سال بیشتر شایع است.
• فعالیت‌های خارج از منزل : به دلیل قرار گرفتن در معرض پشه و کنه.
• منطقه جغرافیایی : در مناطقی که کنه و پشه زیاد است، این بیماری بیشتر شایع است. چون پشه‌ها و کنه‌ها ممکن است حامل ویروس باشند.

درمان

برای درمان انسفالیت با علائم خفیف، تنها تقویت سیستم ایمنی افراد کافی می‌باشد و فرد مبتلا می‌تواند با کمی استراحت و نوشیدن مایعات فراوان و رژیم غذایی سالم، به سلامتی برگردد.

استفاده از داروهای ضدتورم که متخصص آن‌ها را تجویز کرده ضروری است تا فشار و تورم بر روی استخوان جمجمه که به سردرد شدید منجر می‌شود، بهبود پیدا کند.

تشنج امکان دارد عارضه‌ای همراه با این بیماری باشد که می‌شود با مصرف داروهای ضد تشنج آن را درمان کرد.

اگر انسفالیت توسط عفونت ویروسی اتفاق بیفتد، ممکن است درمان آن دشوار باشد و داروهایی که برای انسفالیت باکتریایی تجویز می‌شوند، تأثیرگذار نباشند.

انسفالیت با علائم شدید امکان دارد بعد از مدت طولانی بهبود پیدا کرده اما معلولیت شناختی را به جای بگذارد. در این صورت بیمار به گفتار درمانی و کاردرمانی برای احیای گفتار و حرکت نیاز پیدا می‌کند.

در صورت انجام درمان پزشکی به موقع و سریع، عوارض کمتری پیش روی بیمار خواهد بود. با درمان به موقع، امکان جلوگیری از مرگ هم وجود دارد و از بروز عوارض دائمی می‌توان جلوگیری کرد.

عوارض بیماری:

• فلج دائمی
• از دست دادن حافظه
• معلولیت شنوایی و بینایی

بیماری مننژیت، عوامل و درمان

مننژیت  (Meningitis)، عفونت و التهاب پرده‌ی مغزی می‌باشد. عفونت مایع اطراف مغزی و نخاعی منجر به التهاب می‌شود.

دلایل:

• ویروس
• باکتری
• قارچ
• حساسیت به دارو
• تحریکات شیمیایی
• آسیب جسمی
• سرطان‌ها

نشانه‌های بیماری:

• سردرد شدید
• تغییرات ذهنی
• تب و لرز
• حساسیت به نور
• تهوع و استفراغ
• سفتی گردن
• برآمدگی استخوان جمجمه
• بی قراری
• کاهش هوشیاری
• تنفس سریع
• قوس سر و گردن به عقب
• تحریک پذیری کودکان

انواع مننژیت

1ـ مننژیت باکتریایی: فرد مبتلا باید فوراً در بیمارستان بستری شود. چرا که بسیار خطرناک و کشنده است. به محض ورود باکتری وارد خون، دیواره عروق خونی تخریب می شود و خونریزی در پوست و اعضای داخلی اتفاق می‌افتد.

نشانه‌ها شامل: خستگی، تب، تهوع، لرز سرد، سردی دست ها و پاها، درد شدید مفاصل و عضلات، درد سینه و یا شکم، اسهال، ، تنفس سریع و در مراحل بعدی بثورات پوستی می‌باشد.

این نوع مننژیت، در کمتر از چند ساعت فرد را خواهد کشت. در موارد غیر کشنده، معلولیت دائمی رخ می‌دهد که شامل قطع عضو و یا زخم شدید است.

نشانه‌های مننژیت باکتریایی بعد از 3 تا 7 روز قابل مشاهده هستند.

در نوزادان تازه به دنیا آمده امکان دارد نشانه‌هایی همچون: سردرد، تب و سفتی گردن وجود نداشته باشد و یا به سختی این نشانه‌ها قابل مشاهده باشند.

علائم این بیماری در نوزادان شامل بی‌حالی، تحریک پذیری، استفراغ و کاهش اشتها می‌باشد.

پزشک متخصص با مشاهده‌ی عکس العمل کودک ابتلا به این بیماری را تشخیص می دهد.

اگر چه نشانه‌های نخستین مننژیت باکتریایی و ویروسی به هم شباهت دارند، نشانه‌های بعدی مننژیت‌باکتریایی نظیر تشنج و اغما بسیار خطرناک هستند.

2ـ مننژیت ویروسی: خفیف تر است و معمولاً بیشتر از مننژیت باکتریایی اتفاق می‌افتد. این نوع که از عفونت روده ای ناشی می‌شود،‌ در اواخر تابستان و اوایل پاییز بسیار شایع است. بچه های کمتر از پنج سال و بزرگسالان زیر 30 سال ریسک ابتلای بیشتری دارند. نشانه‌های این نوع مننژیت در نوزادان و بزرگسالان با هم متفاوت است.

نشانه‌ها در نوزادان شامل تحریک پذیری، تب، بد غذایی و سخت بیدار شدن می‌باشد.

نشانه‌ها در بزرگسالان شامل سردرد شدید، تب بالا، سفتی گردن، حساسیت به نور، خواب آلودگی و یا مشکل در بیدار شدن، تهوع و استفراغ و کاهش اشتها می‌باشد.

علائم این نوع مننژیت معمولا 7 تا 10 روز به طول می‌انجامد.

3ـ مننژیت قارچی: علائم این نوع‌مننژیت بسیار شبیه به انواع دیگر مننژیت می باشد. به هر حال، این علائم به تدریج ظاهر می شوند. علائم مشترک شامل سردرد، تب، تهوع و سفتی گردن می باشد. علائم اختصاصی این نوع مننژیت عبارتند از: عدم دوست داشتن نور، تغییر در وضعیت ذهنی، گیجی، توهم و تغییرات شخصیتی.

افراد در معرض خطر

این بیماری حدود ده درصد به مرگ ختم می‌شود. در موارد غیر کشنده افراد به آسیب مغزی، ناشنوایی و یا از دست دادن اندام دچار می‌شوند.

امکان ابتلا به این بیماری در همه‌ی افراد وجود دارد.

ریسک این بیماری در نوزادان کمتر از یک ماه به علت ضعف سیستم ایمنی، بیشتر می‌باشد.

افرادی که در تماس با بیمار دچار مننژیت ویروسی قرار گرفته اند،  به احتمال زیاد به این عفونت مبتلا می‌شوند، اما بیماری آنها شبیه عوارض مننژیت نخواهد بود.

تشخیص زود و درمان به موقع مننژیت باکتریایی، از آسیب دائمی عصبی جلوگیری به عمل می‌آورد.

• راه های تشخیص
• آزمایش خون
• کشیدن مایع مغزی نخاعی
• سی تی اسکن سر
• عکسبرداری قفسه سینه
• رنگ آمیزی خاص

درمان

پزشک برای مننژیت باکتریایی، آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. نوع آنتی بیوتیک به باکتری‌ای که باعث عفونت شده است، بستگی دارد.

بیماران مبتلا به مننژیت ویروسی، بعد از  7 تا 10 روز بهبود پیدا می‌کنند.

برای بیماران مبتلا به مننژیت قارچی، داروهای ضد قارچ با دوز بالا تجویز می‌شود.

افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند: بیماران ایدزی، سرطانی و یا دیابتی، اغلب به درمان طولانی تری نیازمندند.

دیگر داروها و مایعات داخل وریدی برای درمان نشانه‌هایی همچون ورم مغز، شوک و تشنج تجویز می‌شوند.

در برخی موارد بر اساس شدت بیماری و نیاز به داروها، بستری در بیمارستان برای بیمار ضروری است.

عوارض

تجمع مایع بین جمجمه و مغز

آسیب های مغزی

هیدروسفالی

کاهش شنوایی

تشنج

راه‌های پیشگیری

• تزریق واکسن هموفیلیس نوع B در کودکان از نوع خاصی از مننژیت جلوگیری می‌کند.

واکسن کونژوگه پنوموکوک : در حال حاضر در دوران کودکی به ایمن‌سازی کمک می‌کند و در پیشگیری از مننژیت پنوموکوکی تأثیر دارد.

• استراحت کافی کنید.
• برای جلوگیری از عفونی شدن کارگران خانه و دیگرانی که در تماس با بیماران مبتلا به مننژیت مننگوکوکی قرار دارند، آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
• با افراد آلوده در تماس نباشید.
• دست های خود را پس از تعویض پوشک، دستشویی، سرفه و پاک کردن بینی به طور کامل بشویید.
• گوشت را کاملاً پخته مصرف کنید و از مصرف پنیر ساخته شده از شیر غیراستریلیزه خودداری کنید.
• از بوسیدن و به اشترک گذاشتن وسایل شخصی، لیوان، حوله و … با افراد آلوده اجتناب کنید.
• دستگیره‌های درب را با آب و صابون شسته و ضدعفونی نمایید.
• موش ها را از محل زندگیتان دور نگه دارید.
• از گزش پشه و حشرات دیگر که می تواند حامل بیماری باشد، دور بمانید.

واکسن مننگوکوک برای افراد زیر توصیه می شود:

تمام دانشجویان سال اول که در خوابگاه زندگی می کنند و واکسینه نیستند.

کودکان دارای دو سال و بیشتر که طحال ندارند و یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

افرادی که به کشورهایی که در آنها، مننژیت مننگوکوک شایع است، سفر می‌کنند.

نوجوانان در سنین 11 تا 12 سال و نوجوانان در سن 15 سال که هنوز واکسینه نشده‌اند.