سردرد خوشه ای چیست و چه علائمی دارد؛علت آن چیست؟
مروری بر سردرد خوشه ای
سردرد خوشه ای یکی از انواع سردرد ها است که علائم، علل و درمان خاص خود را دارد. اکثر افراد فکر میکنند میگرن دردناک ترین سردردی می تواند باشد که یک فرد ممکن است تجربه کند، اما در این مقاله با یکی از انواع سردرد آشنا خواهید شد که درد شدیدی را به فرد متحمل می کند، اما خوشبختانه زیاد شایع نیست. این نوع سردرد نادر و طاقت فرسا، سردرد خوشه ای نام دارد.
سردرد خوشه ای چه سردردی است؟
سردرد خوشه ای در الگوهای خوشه‌ای یا دوره ای رخ می دهد و از دردناک‌ترین انواع سردردها است. سردرد خوشه ای ممکن است با دردی شدید در اطراف یا داخل چشم در یک طرف سر، شما را از خواب در نیمه‌ی شب بیدار میکند.
معمولا پس از دوره های حملات مکرر که به دوره‌های خوشه‌ای معروفند و عموما از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشند، دوره‌ی بهبودی موقت وجود دارد که در این زمان سردرد متوقف می‌شود. در طول زمان بهبودی، به مدت چند ماه و یا حتی چند سال، هیچ سردردی رخ نمی دهد.
سردرد خوشه ای سردردی نادر است و جان فرد مبتلا را تهدید نخواهد کرد. اقدامات درمانی می توانند شدت و مدت حملات سردرد خوشه ای را کم تر کنند و همچنین تعداد سردردهای خوشه ای را نیز کاهش دهد.
برای تشخیص و درمان این نوع سردرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
علائم سردرد خوشه ای معمولا بدون مقدمه و به سرعت آغاز می‌شود، همچنین ممکن است در ابتدا آورا Aura (اختلال در بینایی) و حالت تهوع داشته باشید.
علائم شایع در طول سردرد خوشه ای عبارتند از:
- دردی شدید، معمولا اطراف یا داخل یک چشم که ممکن است به سایر قسمت‌های سر، گردن، صورت و شانه‌ها نیز گسترش یابد.
- بی قراری
- درد در یک طرف صورت
- ریزش اشک شدید
- قرمزشدن چشم در سمتی که درد وجود دارد
- گرفتگی یا آبریزش بینی در سمتی که درد وجود دارد
- تعریق صورت یا پیشانی
- برافروختگی صورت یا رنگ پریدگی
- ورم اطراف چشم در سمتی که درد وجود دارد
- افتادگی پلک چشم
افرادی که دچار سردرد خوشه ای هستند، برخلاف افرادی که دچار میگرن هستند، معمولا به دلیل بی‌قراری، می نشینند، قدم می زنند و یا دائما خود را به عقب و جلو تکان می‌دهند. حساسیت به نور و صدا که برخی از علائم سردرد میگرنی است در سردرد خوشه ای نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
دوره‌ی خوشه‌ای چیست وچقدر طول می‌کشد؟
دوره‌ی خوشه‌ای معمولا از 6 تا 12 هفته به طول می‌کشد. مدت و تاریخ شروع هر دوره‌ی خوشه‌ای می تواند مانند دیگر دوره‌ها باشد. دوره‌های خوشه‌ای می‌توانند به صورت فصلی مثلا هر پاییز یا بهار رخ دهند.
اغلب افراد مبتلا، سردرد خوشه ای اپیزودیک دارند. در این نوع سردرد، ممکن است یک هفته تا یک سال طول بکشد و سپس، دوره‌ی بهبودی موقتی بدون درد وجود خواهد داشت. این دوره می‌تواند تا 12 ماه قبل از شروع سردرد خوشه ای بعدی ، به طول بکشد.
دوره‌ی خوشه‌ای که مزمن است ، ممکن است تا بیش از یک سال ادامه داشته باشد. همچنین ، دوره‌ی بدون درد کمتر از یک ماه می تواند به طول بیانجامد.
در طول یک دوره‌ی خوشه‌ای چه اتفاقاتی رخ می دهد؟
- سردردها اغلب هر روز و یا گاهی اوقات،چند بار در روز رخ می دهند.
- حمله‌ی سردرد ممکن است بین 15 دقیقه تا 3 ساعت به طول بیانجامد.
- حملات سردرد اکثر اوقات روزانه در زمانی خاص اتفاق می‌افتند.
- اغلب این حمله ها در شب و اکثرا یک یا دو ساعت بعد از رفتن به تخت خواب اتفاق می‌افتند.
- پایان یافتن ناگهانی و کم شدن سرعت درد از ویژگی حملات خوشه‌ای است. اکثر افراد پس از یک حمله ی سردرد خوشه ای ، دیگر دردی ندارند با این جال دچار خستگی شدیدی می شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
برای رد کردن احتمال دیگر اختلالات و همچنین پیداکردن مؤثرترین راه درمانی اگر که جدیدا دچار سردردهای خوشه ای شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید.
گاهی اوقات سردردها می‌توانند نشانه ی یک وضعیت جدی پزشکی مانند تومور مغزی یا پارگی رگ خونی (آنوریسم) باشند.
همچنین اگر سابقه‌ی سردرد دارید و یا زیاد دچار سردرد می شوید، هنگامیکه تغییری در الگوی سردرد شما پیش آمد، یا حسی جدید هنگام سردرد تجربه کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
درصورت بروز هرکدام از این علائم به اورژانس مراجعه کنید:
- سردرد شدید و ناگهانی و مانند صاعقه.
- سردردی که همراه با آن این علائم رخ دهند؛ تهوع یا استفراغ، تب، سفتی گردن، سردرگمی ذهنی و گیجی، تشنج،
- بی‌حسی یا اختلالات گفتاری که ممکن است نشان‌دهنده‌ی مشکلاتی ازجمله مننژیت، سکته مغزی، تومور مغزی یا آنسفالیت باشد.
- سردردی که پس از آسیب وارد شدن به سر حتی در اثر سقوط یا ضربه‌‌ای جزئی باشد، به ویژه اگر بدتر شود.
- سردردی ناگهانی شدید و دردناک شدید که با سردردهای قبلی شما متفاوت است.
- سردردی که الگو و شدت دردش در طی چندروز تغییر کند.
علت سردرد خوشه ای چیست؟
علت سردرد خوشه‌ای به طور دقیق مشخص نیست با این حال الگوهای این نوع سردرد نشان از این است که اختلال در ساعت بیولوژیک بدن ممکن است نقشی در به وجود آمدن آن داشته باشد.
سردرد خوشه ای معمولا با عوامل تحریک‌کننده از جمله غذاها، تغییرات هورمونی یا استرس برخلاف سردرد میگرنی و سردرد تنشی ارتباط ندارد. با این وجود زمانی سردرد خوشه ای شروع می‌شود، نوشیدن الکل می تواند باعث تشدید سردرد شود.
از جمله محرک‌های احتمالی می توان به داروهایی مانند نیتروگلیسرین که برای درمان بیماری قلبی کاربرد دارد، اشاره کرد.
عوامل خطرساز برای سردرد خوشه ای شامل چه مواردی هستند؟
عوامل خطر برای سردردهای خوشه‌ای عبارتند از:
جنسیت. سردردهای خوشه ای در مردان شایع تر از زنان است.
سن. اکثر افرادی مبتلا به سردردهای خوشه ای ، بین 20 تا 50 سال سن دارند، البته این نوع سردرد در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.
سیگارکشیدن. اغلب افراد مبتلا به سردردهای خوشه‌ای، سیگاری هستند. با این وجود، ترک کردن سیگار معمولا تأثیری بر رفع این نوع سردرد ندارد.
مصرف الکل. اگر در معرض خطر ابتلا به سردرد خوشه ای هستید، مصرف الکل ممکن است در شروع حمله‌ی سردرد شما نقش داشته باشد.
سابقه‌ی خانوادگی. اگر اقوام درجه یک شما مانند مادر، پدر، خواهر یا برادر سردرد خوشه ای دارد، احتمال بروز این عارضه در شما افزایش می‌یابد.
تشخیص سردرد خوشه ای
سردرد خوشه ای، نوعی خاص از درد و الگوی حملات را دارد. تشخیص این نوع سردرد براساس توصیف شما از حمله ها مانند درد، محل و شدت سردرد و علائم مرتبط با آن که دارید، انجام می‌شود.
اینکه هر چند وقت یک بار رخ می دهد و چه مدت طول می‌کشد نیز در تشخیصاین نوع سردرد، از عواملی مهم هستند. پزشک یا متخصص مغز و اعصاب، با استفاده از روش‌هایی خاص نوع و علت سردرد شما را مشخص میکند.
معاینه‌ی عصبی
معاینه‌ی عصبی می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا علائم فیزیکی سردرد خوشه ای را شناسایی کند. پزشک از روش‌هایی برای ارزیابی عملکرد مغز‌تان از جمله تست کردن حس ها، واکنش ها و اعصاب استفاده میکند.
آزمایش‌های تصویربرداری
اگر نتایج معاینه‌ی عصبی شما عادی نباشد یا سردردهای غیرطبیعی یا پیچیده داشته باشید ، معمولا پزشک برای ردکردن احتمال سایر مشکلات و علل جدی سردرد همچون تومور یا آنوریسم مغزی، انجام آزمایشات دیگری را توصیه کند.
متداول ترین تست‌های تصویربرداری از مغز عبارتند از:
سی‌تی‌اسکن.در این روش از اشعه‌ی ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی دقیقی از مغز شما استفاده می‌شود.
MRI ام آر آی. در این روش از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای به وجود آوردن تصاویری دقیق از مغز و رگ‌های خونی شما استفاده می‌شود.